CORONAVİRUS SALGINI ÖLDÜRMEYE DEVAM EDİYOR; SALGIN NE ZAMAN BİTECEK

Prof. Dr. Gürdal YILMAZ Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı, Trabzon

1. Yeni Koronavirüs (2019-nCoV) hastalığı nedir? Bu virüsler daha önce hastalık yapmış mıdır? Salgının kaynağı nedir?
Çin’in Wuhan şehrinde, 31 Aralık 2019’da zatürre vakaları bildirilmiş ve yapılan araştırmalarda bu hastalığın etkeni olarak yeni bir coronavirus (2019-nCoV) tespit edilmiştir. Vakaların başlangıçta Wuhan’da farklı hayvan türleri satan bir toptan balık ve canlı hayvan pazarı çalışanlarında ortaya çıktığı belirlenmiştir. Koronavirüsler genellikle yabani hayvanlarda bulunmakta olup, insandan insana geçebilen koronavirüslerin sebep olduğu SARS salgınında virüs kaynağı yabani bir kedi türü olan misk kedileri, MERS salgınında ise tek hörgüçlü develer virüs kaynağıydı. Yeni koronavirüs salgınının kaynağı henüz netlik kazanmamış olmakla birlikte eldeki veriler, Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı olarak satılan vahşi hayvanları işaret etmektedir. İlk zamanlar virüsün yılanlardan yayıldığına dair haberler ortaya çıkmış ancak yeni koronavirüsünün genetik diziliminin yılanlarda değil yarasalarda bulunan koronavirüse yüzde 96 oranında benzediği ifade edilmiştir.

2. Nasıl bulaşır? Belirtileri nelerdir? Kimler risk altındadır?
Şu ana kadar hastalığın bulaşma şeklinin damlacık yoluyla; yani hasta kişilerin nefes verdikleri veya konuştukları sırada ağızdan çıkan küçük parçacıklarla olduğu bildirilmiştir. Hastalık hasta kişilerle yakın temas (hasta ile 1 metre yakın bulunma) ile bulaşabilir. Çin dışındaki ilk vakanın 13 Ocak 2020’de Tayland’da 61 yaşındaki Çinli bir kadın olduğu; ikinci vakanın ise 14 Ocak 2020’de Japonya’da 30’lu yaşlarda bir erkek hastanın olduğu yetkili kaynaklar tarafından açıklanmıştır. Tayland ve Japonya’dan bildirilen iki vakanın da Wuhan şehrine seyahat öyküsü raporlanmıştır. Hastalığa yakalanan kişiler yakınlarında bulunan kişilere bulaştırarak hastalığı yaymaktadırlar. Günümüzde hemen hemen dünyanın her tarafına yayılmış ve dünya sağlık örgütü tarafından pandemi ilan edilmiştir. Enfeksiyonun yaygın belirtileri solunum semptomları, ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Daha ciddi vakalarda, zatürre, ağır akut solunum yolu enfeksiyonu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüm ortaya çıkabilmektedir. Ancak eldeki veriler doğrultusunda hastalığın şiddeti konusunda ayrıntılı yorum yapılamamakla birlikte hastalık hızla yayılmakta ve ölüm oranları gün geçtikçe artmaktadır. Ölümler çoğunlukla ileri yaş ve eşlik eden hastalığı (astım, diyabet, kalp hastalığı gibi) olanlarda veya savunma gücü düşük bağışıklık yetmezliği olan kişilerde virüsün ağır hastalık oluşturma riski daha yüksektir. Bugünkü verilerle hastalığın %10-15 olguda ağır seyrettiği, yaklaşık %3-4 olguda da ölümle sonuçlandığı bilinmektedir.

3. Şu ana kadar kaç vaka bildirilmiş olup, bunların kaçı ölmüştür?
Dünya Sağlık Örgütü bugünkü (19.03.2020) verilerine göre toplam 209839 vaka bildirilmiş olup, bunların 8778’i ölümle sonuçlanmıştır. Dünya genelinde vaka sayılarını anlık takip eden bazı sitelerde vaka sayısı 250.000’i, ölüm sayısı 10.000’i geçmiştir. Ülkemizde 359 vaka tespit edilmiş olup, 4 hasta ölmüştür. Hastalığa yakalanan ve ölen kişi sayısı korkunç bir hızda artmaktadır.

4. Korunmak için ne yapmalıyız?
Bu hastalıktan korunmak için insanlarımızın enfeksiyon kontrol önlemlerine azami uyum sağlaması ciddi önem taşımaktadır. El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır. Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir. Ağız ve diş hijyeni sağlanmalıdır. Hasta insanlarla temastan kaçınılmalıdır (mümkün ise en az 1,5 m uzakta bulunulmalı). Herhangi bir viral solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan kişinin öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağzını tek kullanımlık kağıt mendil ile örtmesi, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içini kullanması, mümkünse kalabalık yerlere girmemesi, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması, mümkünse tıbbi maske kullanması önerilmektedir. Bugün için ülkemizde sağlıklı kişilerin maske kullanmasına gerek yoktur. 2019-nCoV enfeksiyonu için doğrulaması yapılmış veya değerlendirmesi devam eden bir birey ile yakın temas içinde bulunmuş olanlar, son temaslarından sonraki 14 gün boyunca günde iki kez ateşlerini ölçmeli, öksürük, solunum sıkıntısı ile titreme, vücut ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, mide bulantısı / kusma, ve burun akıntısı gibi diğer erken şikayet veya belirtilerinin olup olmadığını takip etmelidirler. Aynı şekilde, 2019-nCoV kesin tanısı konan vakalar ile aynı uçakta seyahat etmiş olan yolcular temastan iki hafta sonrasına kadar takip edilmelidir.

5. Yeni Koronavirüs (2019-nCoV) enfeksiyonunu önlemek veya tedavi etmek için kullanılabilecek virüse etkili bir ilaç var mıdır?
Hastalığın virüse etkili bir tedavisi yoktur. Hastanın genel durumuna göre gerekli destek tedavisi ve şu ana kadar denemiş ve kısmı başarılı sonuçlar bildirilmiş olan çeşitli ilaçlar uygulanmaktadır. Ancak şu an için virüse tam olarak etkili bir ilaç yoktur. Sağlık bakanlığının tanı ve tedavi algoritması eşliğinde tedaviler yapılmaktadır.

6. Koronavirüs salgını ne zaman bitecek?
Şu an için bu salgının bitmesinden ziyade kontrol altına alınması önem arz etmektedir. Salgını bitirmek için virüse karşı aşı ve etkin ilaç geliştirilmesi lazımdır. Bu da birkaç yıl kadar sürebilecek zamana ihtiyaci olan bir süreçtir. Bilim insanları bu konuda çalışmaktadır. Bize düşen öncelik ise salgını kontrol altına almaktır. Bunun için enfeksiyon kontrol önlemlerine sıkı uyum göstermeliyiz. Gerekmedikçe evimizden çıkmamalıyız. Bu durum çok zor ama bunu başarırsak salgını kontrol altına alabiliriz. Salgın kontrol altına alındıktan sonra enfeksiyon kontrol önlemlerine uyumun devam etmesi şartı ile normal yaşantımıza dönebiliriz. Lütfen buna dikkat edelim. Çünkü çok hızlı yayılan bir düşmanla mücadele ediyoruz. Ülkemizdeki herkesin evinden çıkmaması ile 2-3 haftada kontrol altına alabileceğimiz bir hastalıktan dolayı yapacağımız vurdumduymazlık nedeniyle binlerce vatandaşımızın hayatını tehlikeye atacağımızı düşünmeliyiz.

Sonuç olarak; 2019-nCoV tespit edildikten sonra, bulunduğu bölgeyle sınırlı kalmamış, vaka sayısı giderek artmış, kıtalar arası bildirimler olmuş ve pandemi ilan edilmiştir. Başta el yıkama olmak üzere enfeksiyon kontrol önlemlerini dikkate alıp uygulamak, mümkün olduğunca evden dışarıya çıkmamak bu hastalıktan korunma için hayati öneme sahiptir.